YÜKSEK KAN BASINCI [HİPER TANSİYON]

To comply with my Turkish readers wish, I am going to post some of my articles in Turkish.

YÜKSEK KAN BASINCI İLACINI ALMAK İÇİN EN İYİ ZAMAN NEDİR?

Hepimiz yüksek kan basıncının [YKB] ne olduğunu biliyoruz. İleride karşılaşacağımız yüksek kan basıncına bağlı komplikasyonları önlemek için tansiyon ilaçları almamız gerektiğinin de farkındayız; ancak çoğumuz, maksimum faydayı sağlamak için ilacı hangi saatte almamız gerektiğini bilmiyor.

Yüksek kan basıncı [YKB], dinlenme sırasında normal değerler üzerinde ölçülen kan basıncı [KB] olarak tanımlanabilir. Normal KB seviyeleri bir süre önce sağlık uzmanları ve Amerikan Kalp Derneği [AHA] tarafından düşürülmüştür.

Eğer sürekli dinlenme sırasındaki sistolik KB ölçümü [üst sayı] 120 mm Hg'den fazlaysa ve sürekli dinlenmede diyastolik KB değeri [alt sayı] 80 mm Hg'den yüksekse, bu durum yüksek tansiyonun başlangıcı olarak kabul edilir. Sistolik KB, kalbin kanı pompaladığı sırada arter duvarında oluşan basıncı temsil eder. Diyastolik KB ise, kalbin dinlenme anındaki basınçtır. Rastgele kan basıncı ölçümleri sırasında değerler dalgalanabildiğinden, bu yaklaşım yüksek kan basıncı [hiper tansiyon] hakkında karar vermek için iyi bir ölçüm tarzı olmaz. Yüksek tansiyon kararı, sürekli ve dinlenme sırasındaki KB değerlerinin düzeylerine göre verilmelidir. Derecelendirilmesi hafif, orta ve şiddetli yüksek tansiyon olarak yapılır.

İki tür yüksek tansiyon vardır:

1. En sık karşılaşılan yüksek tansiyon türü olan esansiyel [veya birincil] yüksek tansiyon. Kesin nedeni hala bilinmemektedir.

2. Nadir görülen ve çoğunlukla kronik böbrek hastalıklarına bağlı sekonder yüksek tansiyon.

Hafif yüksek tansiyonun tedavisi başlangıçta düşük sodyum diyeti ile, egzersiz yaparak, kilo vererek ve sigarayı bırakarak yapılabilir. Şayet kan basıncı ölçümleri normal seviyelere inmezse, uzman hekim tarafından uygun ilaç verilir. Hafif yüksek tansiyonun tedavisi ise genellikle ihmal edilir. Bu büyük bir yanlıştır. Çalışmalar, kan basıncındaki küçük bir artışın bile gelecekteki aterosklerotik kalp hastalıkları, kalp yetmezliği ve inme riskini önemli ölçüde artırdığını göstermiştir. Kalp hastalıkları için diğer önemli risk faktörleri obezite, tip 2 diyabet ve yüksek kolesterol seviyeleridir. Kalp hastalıkları halâ dünyada önlenebilir ölümlerin önde gelen nedenidir.

Ben de yıllardır YKB ilaçları kullanan bir hekim olarak, ilacımı uygun zamanda alıp almadığımı, en doğru zamanın ne olduğunu hep merak etmişimdir.

Sirkadiyen ritmin birçok YKB ilacının farmakokinetiğini [ilacın vücut tarafından emilimi, dağılımı, dönüşümü ve atılması süreçleri] etkilediğini biliyorum. Ancak hekimler hastalarına bundan bahsetmediğinde, çoğunluğun ilaç alma konusunda kendi rutinini geliştirme eğilimi taşıdığı da bir gerçektir.

Kan basıncı böbreklerle ilgili “renin-anjiyotensin-aldosteron” hormonal sistemi tarafından düzenlenir. Hormonal sistemin aktivitesi uyku sırasında en yüksek seviyeye çıkar. Bu nedenle, YKB ilaçlarını yatmadan hemen önce almak daha iyi ve doğru olacaktır.

İspanya'da bu sorunu ele alan çok ilginç bir klinik çalışma yürütülmüş [Hermida RC et al. Eur Heart J. 2019]. Bu çalışmada araştırmacılar, 19 binden fazla yüksek tansiyon hastasını randomize etmişler; yarısı ilaçlarını sabah, diğer yarısı ise gece yatmadan önce almış. Hastalar altı yıl boyunca yakından takip edilmiş. Çalışma sonuçları, ilaçlarını yatmadan önce alan grupta gündüz kan basıncı ölçümlerinin anlamlı derecede daha düşük olduğunu göstermiş. Ayrıca gece grubundaki hastalarda kardiyak ölüm, kalp krizi, kalp yetmezliği ve felç oranlarında sabah grubu hastalarına kıyasla neredeyse % 50 azalma olduğu saptanmış.

Bu önemli çalışma, maksimum etki için YKB ilaçlarını almanın en iyi zamanının gece yatmadan önce olması gerektiğine dair çok güçlü klinik kanıtlar sağlamıştır.

Dr. M. Nuri Kalkay